اصحاب قلیبقَلیب در لغت به معنای چاهی است که دهانه آن سنگ چین نشده [۲]
لسان العرب، ج۱۱، ص۲۷۲.
و اصحاب قلیب به آن دسته از سران قریش گفته می‌شود که در جنگ بدر به‌دست مسلمانان کشته شده و در چاه بدر مدفون شدند.۱ - ریختن جنازه سران شرک در چاه کثیفسیره پیامبر (صلی الله علیه وآله) چنین بود که هرگاه مرده‌ای را می‌دید فرمان دفن او را می‌داد و در این جهت میان کافر و مسلمان فرقی نمی‌گذاشت؛ ولی در جنگ بدر چون شمار کشتگان دشمن فراوان و دفن یکایک آنان برای مسلمانان دشوار بود، پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود [۳]
السیرة الحلبیه، ج۲، ص۴۳۰-۴۳۱.
تا جنازه همه سران شرک را در چاهی کثیف و بدبو افکنند. [۴]
صحیح البخاری، ج۵، ص۱۱.
[۵]
مسند احمد، ج۴، ص۶۱۰.
تنها جنازه امیة بن خلف را چون فربه بود و در زره خود متورم و متلاشی شده بود در همانجا که افتاده بود دفن کردند. [۶]
السیرة النبویه، ج۲، ص۶۳۸.
۲ - صحبت پیامبر با مردگان بدرپیامبر(صلی الله علیه وآله)پیش از حرکت به سوی مدینه بر سر چاه آمد و یکایک آنان را به اسم خود و پدرانشان صدا زد و گفت: ای عتبة بن ربیعه، ای شیبة بن ربیعه، ای ابوجهل بن هشام، ای ابوالبختری، ای عقبة بن ابی‌معیط، ای نضر بن حارث، ای نوفل بن خویلد، ای ربیعة بن اسود... [۸]
مسند احمد، ج۴، ص۶۱۰.
[۹]
صحیح البخاری، ج۵، ص۱۱.
چه بد خویشاوندان و امّتی برای پیامبر خود بودید! تکذیبم کردید، درحالی‌که مردم مرا تصدیق کردند. از شهر بیرونم کردید، درحالی‌که دیگران پناهم دادند. به جنگ با من شتافتید، درحالی‌که مردم مرا یاری کردند. ما به آنچه خداوند به ما وعده داده بود رسیدیم و به حقّانیّت آن پی بردیم. آیا شما هم به‌آنچه خداوند به شما وعده داده بود رسیدید و به حقّانیّت آن پی‌بردید؟ عمر بن خطاب پرسید: آیا با کسانی سخن می‌گویید که مرده‌اند و صدای شما را نمی‌شنوند؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله)فرمود: شما از آنها شنواتر نیستید؛ [۱۱]
مسند احمد، ج۴، ص۶۱۰.
[۱۲]
صحیح البخاری، ج۵، ص۱۱.
ولی آنها قادر به جوابگویی نیستند، آنگاه حسان بن ثابت به این مناسبت اشعاری سرود. [۱۳]
السیرة النبویه، ج۲، ص۶۳۹.
[۱۴]
البدایة و النهایه، ج۳، ص۲۳۱.
۳ - قضیه اندوگین بودن ابوحذیفهبه گفته ابن‌اسحاق وقتی مسلمانان عتبة بن ربیعه را می‌کشیدند تا وی را در چاه افکنند فرزندش ابوحذیفه حاضر بود. پیامبر(صلی الله علیه وآله) در چهره‌اش اندوهی یافت، به‌گونه‌ای که از شدّت ناراحتی تغییر کرده بود. به او فرمود: آیا برای پدرت غمگین هستی؟ وی عرض کرد:نه یا رسول اللّه! من در کفر پدرم و در جنگ با او تردیدی نداشتم، بلکه اندوهم از آن است که در او فضایلی سراغ داشتم که امیدوار بودم باعث هدایت او شود؛ امّا وقتی فرجام او را دیدم اندوهگین شدم. پیامبر(صلی الله علیه وآله)برای ابوحذیفه طلب خیر کرد. [۱۵]
السیرة النبویه، ج۲، ص۶۴۰.
[۱۶]
البدایة و النهایه، ج۳، ص۲۹.
۴ - اصحاب قلیب در قرآنمفسران آیه ۳۴ محمّد را در رابطه با اصحاب قلیب دانسته‌اند: [۱۸]
کشف‌الاسرار، ج۹، ص۱۹۶.
[۱۹]
تفسیر قرطبی، ج۱۶، ص۱۶۸.
«اِنَّ الَّذینَ کَفَروا وصَدّوا عَن سَبیلِ اللّهِ ثُمَّ ماتوا وهُم کُفّارٌ فَلَن یَغفِرَ اللّهُ لَهُم= کسانی که کافر شدند و مردم را از راه خدا باز داشتند سپس در حال کفر از دنیا رفتند خدا هرگز آنان را نخواهد بخشید».۵ - فهرست منابعبحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ السیرة‌الحلبیه؛ السیرة‌النبویه، ابن‌هشام؛ صحیح‌البخاری؛ الکشاف؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ لسان‌العرب؛ مجمع‌البحرین؛ مسند احمد بن حنبل؛ المغازی. ۶ - پانویس
۷ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله اصحاب قلیب. رده‌های این صفحه : اصحاب قلیب
|